Giải mã “kho báu hóa học” trong sâm Ngọc Linh: 84 saponin quý và khát vọng xây dựng thương hiệu dược liệu quốc gia

Từ loài sâm hoang dã nơi đỉnh Ngọc Linh, Sâm Ngọc Linh nay được chứng minh sở hữu 84 saponin quý – “kho báu hóa học” độc nhất. Không chỉ là dược liệu, đây là biểu tượng cho khát vọng xây dựng thương hiệu quốc bảo, đưa dược liệu Việt vươn tầm thế giới.

Từ độ cao hơn 1.800m trên đỉnh Ngọc Linh – nơi được mệnh danh là “nóc nhà” của Tây Nguyên – loài sâm mang tên đất mẹ đã từng âm thầm sinh trưởng qua hàng thế kỷ. Sâm Ngọc Linh (Panax vietnamensis), vốn được biết đến như “báu vật dưới tán rừng”, đang dần chuyển mình trở thành một biểu tượng dược liệu mang tầm vóc quốc gia, nhờ kho báu hóa học quý giá mà giới khoa học gọi là “tài nguyên vàng”: 84 hợp chất saponin quý hiếm, nhiều trong số đó chưa từng xuất hiện ở bất kỳ loài sâm nào trên thế giới.

Từ khám phá mang tính lịch sử đến bước ngoặt khoa học

Nếu năm 1973 đánh dấu cột mốc loài sâm này chính thức được phát hiện và ghi nhận khoa học, thì hơn 50 năm sau, Sâm Ngọc Linh lại tiếp tục gây chấn động giới chuyên môn với những con số đầy ấn tượng. Báo cáo mới nhất của GS.TS. Trần Công Luận cho thấy, cây sâm đặc hữu của Việt Nam đã xác định được 104 hợp chất hóa học, trong đó 84 là saponin, gồm cả nhóm dammaran, ocotillol, oleanane và nhiều sapogenin đặc biệt.

Những saponin như Majonosid R2, M-R1, G-Rg1, vốn được ví như "chìa khóa sinh học" vì khả năng chống oxy hóa, bảo vệ tế bào, kháng viêm và hỗ trợ thần kinh, đang mở ra cơ hội lớn để phát triển các dòng dược phẩm điều trị trầm cảm, ung thư gan, Alzheimer hay tim mạch.

Không chỉ là dược liệu, mà là quốc bảo

Điều làm nên vị thế đặc biệt của Sâm Ngọc Linh không chỉ nằm ở thành phần hóa học “độc nhất vô nhị”, mà còn ở giá trị văn hóa và chiến lược mà loài cây này đại diện. Trong bối cảnh thế giới ngày càng quan tâm đến dược liệu bản địa và xu hướng chăm sóc sức khỏe tự nhiên, Sâm Ngọc Linh đang hội đủ các yếu tố để trở thành một thương hiệu quốc gia, tương tự như nhân sâm Hàn Quốc hay linh chi Nhật Bản.

Tuy nhiên, để biến tiềm năng thành hiện thực, Việt Nam cần nhiều hơn nữa những nỗ lực từ hệ thống khoa học công nghệ, chính sách bảo tồn, và đặc biệt là sự tham gia của các doanh nghiệp có tâm và có tầm.

Doanh nghiệp tiên phong ở "thánh địa sâm"

Giữa vùng đất Tu Mơ Rông, nơi người Xơ Đăng gọi cây sâm là “báu vật rừng xanh”, Công ty Cổ phần Sâm Ngọc Linh Tu Mơ Rông Kon Tum đang đóng vai trò như một “người gìn giữ” và “người khai mở” tương lai của loài sâm quý.

Không chỉ sở hữu vùng trồng sâm đạt chuẩn quốc tế, tọa lạc ở độ cao lý tưởng dưới tán rừng nguyên sinh, công ty còn là đơn vị tiên phong trong ứng dụng công nghệ cao vào nhân giống, chăm sóc và chế biến sâu sản phẩm từ sâm. Từ những củ sâm tươi được nuôi dưỡng hữu cơ, doanh nghiệp đã phát triển thành công nhiều dòng sản phẩm như cà phê sâm, trà ô long sâm, trà sâm hoà tan, rượu sâm, đáp ứng nhu cầu đa dạng của thị trường trong nước và đang từng bước chinh phục các thị trường châu Á.

Sâm Ngọc Linh – Biểu tượng mới của Việt Nam thời đại dược liệu

Từ một loài cây rừng suýt biến mất giữa đại ngàn, Sâm Ngọc Linh đã trở thành niềm kiêu hãnh của khoa học Việt, của tri thức bản địa được vinh danh là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Giờ đây, khi từng phân tử saponin được giải mã, từng vùng trồng được chuẩn hóa, và từng sản phẩm mang dấu ấn chiến lược được đưa ra thị trường, Sâm Ngọc Linh không còn là của riêng núi rừng.

Nguồn: Dựa trên báo cáo khoa học của GS.TS. Trần Công Luận – Hiệu trưởng Trường Đại học Tây Đô, nguyên Giám đốc Trung tâm Sâm và Dược liệu TP.HCM